چكيده : در كتاب حاضر سعي شده روند رسيدگي به حقوق مدني زنان و چگونگي احقاق حق آنان بررسي شود. بخش نخست كتاب مشتمل بر مواردي است كه در قانون مدني به حقوق زنان اختصاص دارد. در بخش دوم از مجموعه‌ي قانون مجازات اسلامي آنچه كه مربوط به زنان بوده و با حقوق آنان ارتباط پيدا مي‌كرده بيان گرديده است. بخش سوم به تعاملات فرهنگي و اجتماعي زنان در قانون اساسي اشاره شده است. در بخش چهارم قوانين و مقراراتي كه شامل امور استخدامي و كارگري است مطرح شده و بخش پنجم شامل مجموعه‌ي قوانين و مقررات بين‌المللي نيز بررسي اين قوانين و مقررات است كه به منظور حمايت از حقوق زنان تدوين و تصويب شده و كشور ايران نيز برخي از اين معاهدات را امضا نموده است. ---------- آفرينش انسان همراه با زندگي جمعي آغاز شده است، از اين رو، از همان ابتدا، مشكلات رفتاري در بين انسانها پديدار گشته و براي رسيدن به خواستههايشان، به نوعي حقوق طبيعي يكديگر را تضييع ميكردهاند. در اين ميان، به رغم آنكه زنان نيمي از اجتماع بشري به شمار آمده و نقش عمدهاي در تكوين فرهنگ و تمدن بشري ايفا نمودهاند، از موقعيت و منزلت اجتماعي برخوردار نبودهاند و اين بياعتنايي به ابتداييترين حقوق زنان، تقريباً در تمام نقاط جهان وجود داشته است.
در قرن هفتم ميلادي، پس از آنكه آخرين فرستادة الهي در شبه جزيرة عربستان مبعوث به رسالت شد؛ شريعتي جهان شمول براي همة انسانها، و همة زمانها به ارمغان آورد، شريعتي كه كرامت و عزّت انسانها را حرمت مينهاد و به شخصيت اجتماعي زنان احترام گذاشته و حقوق آنان را از هر جهت مورد توجه قرار ميداد. قرآن كريم در مقام تجليل و تمجيد از زنان با فضيلت همچون، آسيه، مريم، هاجر، و ... برآمد و صراحتاً تبعيض جنسيتي را كه تا ديروز مورد نظر جامعة جاهلي بود و به همين دليل دختران را زنده به گور ميكردند به چالش گرفت، و با اينكه زن بودنِ زن، و مرد بودن مرد را از نظر دور نداشت، ملاك و معيار را تقوا و قرب الهي ميدانست. نبي اكرم اسلام(ص) در دوران رسالت الهي خويش همواره از حقوق زنان جامعه دفاع نمود، به گونهاي كه اين روند، تا واپسين لحظات عمر پر بركت آن حضرت ادامه داشت و يكي از سفارشات مهم آن شخصيت بيبديل توصيه به رعايت حقوق زنان بود. بعد از رحلت پيامبر(ع) پس از يك دورة فترت، در همان نيمة نخست قرن اول هجري و در زماني كه علي(ع) عهدهدار امر زعامت و رهبري مسلمانان شد، بدون هيچ گونه تبعيض قومي، نژادي، يا جنسيتي، آن حضرت همچون پيامبر خاتم، بزرگترين حامي و مدافع حقوق زنان در جامعة عصر خويش بود. متأسفانه پس از آن، اين نگرش و ديدگاه نسبت به زنان استمرار پيدا نكرد و روز به روز شاهد پايمال شدن و تضييع حقوق آنان در جوامع مختلف هستيم.
بدون شك عوامل مختلفي در وقوع اين پديده نقش داشتهاند كه اين گفتار در پي تبيين آن نيست، ولي چنانچه جامعة امروز بخواهد در صدد رفع اين معضلات برآيد، بايستي بر طبق بينش و ديدگاه و نظريات دين مبين اسلام اقدام كند، زيرا همانگونه كه در آموزههاي ديني آمده، گرچه زن و مرد از نظر شخصيت انساني از سرشت واحدي خلق شدهاند، ولي با يكديگر برابر نيستند و هر يك مسئوليت و وظيفة خاصّي را مطابق با ساختار جسماني و فيزيكي بر عهده دارد. بنابراين، هر رويكرد اجتماعي كه با هدف تحقق عدالت اجتماعي در جامعه شكل بگيرد و بخواهد به رفع ظلم و ستم نسبت به حقوق زنان بپردازد، بايد بر طبق ديدگاه اسلام و منطق قرآن عمل نمايد.
اولين اقدامي كه در جهت دفاع از حقوق مدني زنان و آشنايي اين قشر با موازين حقوقي صورت گرفته و در قالب تدوين نظامنامة حقوقي به تصويب پارلمان رسيده، به حدود يك قرن قبل باز ميگردد، و خوشبختانه با افزايش آگاهي و شناخت زنان جامعة ما، اين روند علي رغم فراز و نشيبهايي كه داشته، همچنان استمرار يافته است.
كتاب حاضر، تلاش يكي از حقوقدانان برجسته و آگاه به مسائل حقوقي است كه با توجه به خلأ و نيازي كه در اين زمينه احساس نموده، روند رسيدگي به حقوق مدني زنان و چگونگي احقاق حقّ آنان را در پنج بخش مورد بررسي قرار داده است كه خلاصة اين بخشها چنين است: بخش اول شامل آن مواردي است كه در قانون مدني به حقوق زنان اختصاص دارد؛ در بخش دوم از مجموعة قانون مجازات اسلامي آنچه كه مربوط به زنان بوده و با حقوق آنان ارتباط پيدا ميكرده، بيان گرديده است؛ بخش سوم به تعاملات فرهنگي و اجتماعي زنان در قانون اساسي پرداخته، كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي تدوين شده است؛ بخش چهارم قوانين و مقرّراتي كه شامل امور استخدامي و كارگري ميشود را در برگرفته و نهايتاً در بخش پاياني به مجموعه قوانين و مقرّرات بينالمللي كه در جهت حمايت از حقوق زنان تدوين و تصويب شده و كشور ايران نيز برخي از اين معاهدات را امضا نموده است، مورد دقت و بررسي قرار گرفته است.

فهرست:

يادداشت * مقدمه * * بخش اول: حقوق زنان در قانون مدني * * در حقوق و تكاليف زوجين نسبت به يكديگر * در انحلال عقد نكاح * در مورد امكان فسخ نكاح * قانون الحاق يك تبصره به ماده (1130) قانون مدني * در طلاق * قانون اصلاح مقرّرات مربوط به طلاق * آييننامة اجرايي تبصرة يك ماده واحدة قانون اصلاح مقرّرات مربوط به طلاق * قانون اختصاص تعدادي از دادگاههاي موجود به دادگاههاي موضوع اصل(21) قانون اساسي (دادگاه خانواده) * قانون تعيين مدّت اعتبار گواهي عدم امكان سازش * در اقسام طلاق * عامل افزايش آمار طلاق در تهران * قانون حمايت از كودكان بدون سرپرست * در عدّه * در اولاد * باب اول ـ در نَسَبْ * باب دوم ـ نگاهداري و تربيت اطفال * قانون واگذاري حقّ حضانت فرزندان صغير يا محجور به مادران آنها * قانون حقّ حضانت فرزندان صغير يا محجور به مادران آنها * قانون مربوط به حقّ حضانت * باب سوم ـ در ولايت قهري پدر و جدّ پدري * در الزام به انفاق * در حجر و قيموميت * فصل اول ـ در كليات * در موارد نصب قيّم و ترتيب آن * در ميراث زوج و زوجه * در تابعيت * در اقامتگاه * در غايب مفقودالاثر * در نكاح * خواستگاري * نامزدي * جهيزيه * قابليت صحي براي ازدواج * قانون اصلاح ماده (1041) قانون مدني مصوّب27/9/1379 مجلس شوراي اسلامي و مصوّب 1/4/1381 مجمع تشخيص مصلحت نظام * در موانع نكاح * شرايط صحّت نكاح * وكالت در نكاح * در نكاح منقطع * در مَهر * آييننامة اجرايي قانون الحاق يك تبصره به مادة (1082) قانون مدني * مطالبة مهريه * جدول محاسبة مَهريه * نحوه محاسبة ارزش فعلي مَهريه * قانون ازدواج * قانون راجع به انكار زوجيت * آيين نامة زناشويي بانوان ايراني با تبعة بيگانه * آييننامة زناشويي بانوان ايراني با اتباع بيگانة غير ايراني * از آييننامة اجراي مفاد اسناد رسمي لازمالاجرا و طرز رسيدگي به شكايت از عمليات * اجرايي * فصل اول: صدور اجرائيه * قانون حمايت خانواده * لزوم ارائه گواهينامة پزشك قبل از وقوع ازدواج * قانون الزام تزريق واكسن ضدّ كزاز براي بانوان قبل از ازدواج * قانون تأمين زنان و كودكان بيسرپرست * قانون تأمين زنان و كودكان بيسرپرست * آييننامة اجرايي قانون تأمين زنان و كودكان بيسرپرست * * بخش دوم: از قانون مجازات اسلامي * * تعريف و موجبات حدّ زنا * راههاي ثبوت زنا در دادگاه * اقسام حدّ زنا * مساحقه * قذف * شهادت * جرايم بر ضدّ حقوق تكاليف خانوادگي * دية سقط جنين (از قانون مجازات اسلامي) * جرايم ضدّ عفّت و اخلاق عمومي * * بخش سوم: تعاملات فرهنگي و اجتماعي زنان «در قانون اساسي» * * از قانون انتخابات مجلس شوراي اسلامي * شرايط انتخاب كنندگان و انتخاب شوندگان * آييننامة شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان * اهداف، سياستها و وظايف شوراي عالي جوانان * اساسنامة شوراي عالي جوانان * آييننامة شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان * لايحة قانوني الغاي قانون خدمات اجتماعي زنان * از قانون گذرنامه * در بارة سياستهاي فرهنگي اجتماعي ورزشي زنان كشور * هدف: * سياستها: * * بخش چهارم: امور استخدامي و كارگري (از آييننامة مرخصيها) * * از قانون تأمين اجتماعي * تصويبنامة تبديل رتبة قضايي بانوان به رتبة اداري * قانون راجع به خدمت نيمه وقت بانوان * قانون نحوة اجراي قانون مربوط به خدمت نيمه وقت بانوان * تبصرة 43 قانون بودجة سال 1364 * آييننامة اجرايي تبصرة 43 قانون بودجة سال 1364 كلّ كشور * آييننامة اجرايي قانون اصلاح تبصرة 2 ماده واحدة قانون اجازة پرداخت وظيفه و مستمرّي ورّاث كارمندان (مصوّب28 آذرماه1338) و برقراري حقوق وظيفه در مورد فرزندان و نوادگان اناث * تصويبنامه در مورد دريافت عيدي با استفاده از قانون خدمت نيمه وقت بانوان * قانون اعطاي مرخصي بدون حقوق مستخدمين رسمي يا ثابت كه همسر آنان به مأموريت ثابت خارج از كشور اعزام ميشوند * تصويبنامه راجع به مدّت استفادة بانوان باردار از معذوريت * از قانون كار * مبحث پنجم ـ شرايط كار نوجوانان * آييننامة مربوط به حمل بار با دست و بدون استفاده از وسايل مكانيكي براي كارگران زن و نوجوان * سياستهاي اشتغال زنان در جمهوري اسلامي ايران * تصويب اجراي طرح «بررسي مسائل و مشكلات زنان كارگر» پيشنهادي شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان * سابقة تاريخي موضوع * اهميت موضوع مورد بررسي * هدف از بررسي * كيفيت اجرا و نظارت * روش تحقيق و فنون گردآوري اطلاعات * جامعة آماري * نمونه * تجزيه و تحليل دادهها * ارائه گزارش نهايي * جدول بودجه بندي ـ زمان بندي و تعيين تعداد محقق * تصويبنامه راجع به عيدي كاركنان مجرد، اعم از زن يا مرد كه سرپرستي خانواده را بر عهده داشته باشند * آييننامة اجرايي قانون الحاق يك تبصره به بند(1) ماده(8) قانون تأمين اجتماعي * از لايحة قانوني خدمت نيروي انساني درماني و بهداشتي * از قانون شمول قانون خدمت نيروي انساني، درماني و بهداشتي مصوّب24 آذرماه 1358شوراي انقلاب و اصلاحات بعدي به فارغالتحصيلان رشتة دامپزشكي * از قانون ارتش جمهوري اسلامي ايران * از قانون مقرّرات استخدامي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي * از قانون الحاق پنج تبصره به قانون شرايط انتخاب قضات دادگستري * از قانون مقرّرات استخدامي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران * * بخش پنجم: مقررّات بينالمللي حمايت از زنان * * قانون تصويب قرارداد بينالمللي براي جلوگيري از اشاعه و معاملة نشريات مستهجن و اجازة مبادلة نسخ صحه شده آن * قانون اجازة الحاق دولت ايران به قراردادهاي بينالمللي پاريس و ژنو راجع به جلوگيري از رفتار جنايتآميز نسبت به زنان و كودكان * اجازة الحاق دولت ايران به قرارداد بينالمللي راجع به جلوگيري از معامله و اغواي نسوان كبيره * قانون اجازة الحاق دولت ايران به پروتكلهاي قراردادهاي مورخ 18 مه 1904 و 4 مه 1910 راجع به منع فحشا و قرارداد 4 مه 1910 راجع به جلوگيري از اشاعة نشريات منافي عفت و مستهجن * پروتكل اصلاحي توافق بينالمللي مربوط به جلوگيري از انتشار نشريات منافي عفت كه در تاريخ 4 مه 1910 در پاريس به امضا رسيده است. * پروتكل اصلاحي توافق بينالمللي به منظور تأمين حمايت مؤثري بر عليه تجارت جنايتآميز معروف به خريد و فروش زنان كه در تاريخ 18 مه 1904 در پاريس به امضا رسيده و قرارداد بينالمللي مربوط به ممانعت خريد و فروش زنان كه در تاريخ 4 مه 1910 در پاريس به امضا رسيده است. * قانون مربوط به الحاق دولت ايران به قرارداد تكميلي منع بردگي و برده فروشي و عمليات و دستگاههاي مشابه بردگي * بخش اول: رسوم و ترتيبات نظير بردگي * از قانون الحاق دولت ايران به قرارداد بينالمللي مبارزه با تبعيض در امر تعليمات * از قرارداد ژنو، راجع به حمايت افراد كشوري در زمان جنگ * انتقال بازداشتيان * از قانون اجازة الحاق دولت ايران به ميثاق بينالمللي حقوق مدني و سياسي * ميثاق بينالمللي حقوق مدني و سياسي مقدمة دول طرف اين ميثاق * تأسيس كميتة امور بينالمللي شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان * اهداف و برنامههاي كميتة امور بينالمللي * برنامهريزي براي شركت در مجمع پكن * قانون اجازة الحاق دولت ايران به مقاولهنامة بينالمللي شمارة (100) مربوط به تساوي اجرت كارگران زن و كارگران مرد، در قبال كار هم ارزش * مقاولهنامة شمارة (100) مربوط به تساوي اجرت كارگران زن وكارگران مرد، در قبال كار هم ارزش * متن كامل كنوانسيون محو كلية اشكال تبعيض عليه زنان * دول عضو كنوانسيون حاضر * دلايل شوراي نگهبان بر ردّ لايحة الحاق ايران به كنوانسيون محو تبعيض از زنان * جدول مقايسهاي مواد كنوانسيون و مغايرت آن با حقوق و قوانين داخلي * فهرست منابع و مآخذ *