چكيده : در اين كتاب نخست، ده نكته به عنوان درآمدي بر پرسش‌گري، شبهه‌شناسي و آسيب‌شناسي زنان ذكر شده است. سپس درباره‌ي موضوع زن و خانواده و يكصد نمونه در هفت محور كليات، فرهنگ و تاريخ، حقوق زنان، خانواده و ازدواج، آزادي روابط زن و مرد، حجاب و پاكدامني، فيلم و هنر مطرح گرديده است. بخش پاياني نيز نقدي كلي و عمومي درباره‌ي نظريات و شبهه‌هاي ياد شده است. ------------ يكي از معروف ترين موضوعاتي كه بيش از يك قرن است دستمايه دشمنان و ناآگاهان براي متهم ساختن اسلام و شريعت اسلامي شده، در نتيجه پرسش هاي زيادي را درون و بيرون جامعه اسلامي پديد آورده، موضوع زن و خانواده در احكام و آموزه هاي اسلام و جامعه اسلامي است. اين امر از دوره اي آغاز شد يا گسترش يافت كه جنبش دفاع از شخصيت و حقوق زن در اروپا شكل گرفت و موج آن، ديگر سرزمين ها از جمله كشورهاي اسلامي را در بر گرفت و تحت تأثير خود قرار داد. مروري گذرا بر تاريخ كشورها و جوامع اروپايي نشان مي دهد كه آنچه خاستگاه اصلي اين جنبش بود و لااقل موجب گسترش و شتاب آن شد رفتار و نگاهي بود كه اين جوامع نسبت به زن داشتند و او را از بسياري حقوق انساني و اجتماعي محروم مي دانستند. از اين رو مي توان حركت اصلاح طلبانه زنان را واكنش و بازتاب رفتار با بانوان برشمرد، همان گونه كه دين گريزي و دين ستيزي همين جوامع را (كه در ظاهر، رنسانس اروپا و دهه هاي پس از آن به ارمغان آورد) ناشي از رفتار ارباب كليسا و متوليان دينداري در قرون مياني دانست.
به عبارت ديگر كساني از چند دهه گذشته به اين سو خود را پرچمدار دفاع از شخصيت و حقوق و آزادي زنان مي شمارند و بيش از همه انگشت اتهام را متوجه جهان اسلام و احكام آن مي كنند كه پيشينه نه چندان زياد آنان (كه حتي به يك قرن نمي رسد) مايه شرمساري آنها است؛ هم از اين رو كه چرا چنين نگاه و رفتاري به زن داشته اند، هم از اين جهت كه با آن پيشينه چگونه خود را پيشگام جنبش حمايت از زنان و حقوق آنان مي شمارند، تازه جوامع اسلامي را با آن سابقه روشن، متهم به پايمال كردن حقوق زن مي كنند؟! البته انصاف آن است كه برخي رفتارها در جوامع اسلامي و گاه برخي ديدگاهها توانسته به اين اتهامات و داوري هاي نادرست دامن بزند. از اين رو نمي توان از هر آنچه گفته يا عمل شده، دفاع كرد. بايد انتقاد و نقد را در ارزيابي سلوك جوامع ديني و برخي ديدگاههاي گذشته و حال نيز داشت. هر چند به روشني پيداست كه بخشي از نگاهها و رفتارهاي نادرست كه گاه به نام دين و شريعت صورت مي گيرد، بازتاب حركت هاي تند و نادرستي است كه خيزش آن در جوامع اسلامي، دلسوزان و هواداران شريعت و ارزش هاي ديني را نگران ساخته و به واكنش وا داشته است.
اينكه چرا و چگونه و بر اساس كدام مباني و پيش فرض ها، ديري است انتقادات و خرده گيري هاي زيادي توسط مراكز و افراد به نظام حقوقي و ارزشي اسلام و مسلمانان صورت گرفته و انگيزه آنان چه بوده، موضوعي درخور توجه و بررسي است كه بايد در جاي خود مورد كنكاش قرار گيرد، اما اينكه ماهيت اين اشكالات چيست و چه مقدار آن به عملكرد جوامع ديني برمي گردد، يا چه مقدار به برداشت ها و ديدگاههاي موجود، نيز كدام يك به اساس دين و ارزش هاي قطعي آن، يا چاره چيست و چه بايد گفت و چه مي بايست كرد، موضوعي است كه مي تواند و بايد مورد توجه و اهتمام قرار گيرد؛ جداي از اينكه اشكال از سوي كيست و با چه انگيزه اي است.
اينك دهها سال است كه از يك سو آگاهان و دانشمندان اسلامي با بهره گيري از رسانه هاي گروهي و فضاهاي تبليغي به طرح و بررسي اين گونه پرسش ها و شبهه ها و خرده گيري ها پرداخته اند، از سوي ديگر مصلحان ديني و دست اندركاران مديريت هاي فرهنگي، حقوقي و اجتماعي تلاش كرده اند كاستي هاي موجود در جوامع اسلامي را كاهش داده و براي بهبود جايگاه وضع زن و خانواده چاره انديشي كنند؛ هم در سطح قانونگذاري و بهينه سازي نظام هاي حقوقي و هم در سطح فرهنگ سازي و مبارزه با نگاهها و برداشت هاي نادرست و باورها و فرهنگ هاي غلط. بخشي از اين مهم، دستاورد بازخواني منابع و بازنگري در برداشت ها و دستاوردهاي علمي ـ پژوهشي پيشينيان بوده است. معلوم است بازخواني ها و بازنگري ها به ويژه اگر خارج از چارچوب موازين پذيرفته شده باشد و به شكل بي ضابطه و همراه با آميزه اي از نبود يا كمبود پاي بندي به مبادي شرع و ارزش هاي ديني صورت گرفته باشد، بدون واكنش و پاسخ نخواهد ماند. از اين رو دست كم در صد سال گذشته يكي از موضوعات پردامنه در محافل و مراكز علمي ديني (كه همواره نگاههاي گوناگون و ناهمگون را به سوي خود دوخته و آثار قلمي بسياري را بر جاي گذاشته) مسئله زن و حقوق خانواده مي باشد؛ چه آنان كه زبان به ارزيابي و نقد ديدگاههاي موجود و حتي متون ديني گشوده اند، و چه كساني كه به ردّ شبهات و پاسخ به پرسش ها و دفاع از شريعت و احكام موجود پرداخته اند.
آن همه كتاب و مقاله منتشر شده و سخنان بسياري كه گفته شده، نيز مواضع اتخاذ شده و برخوردهاي علمي صورت گرفته كه هنوز ادامه دارد، نشان از گستردگي موضوع، جدّيت و حساسيتي است كه طرف هاي قضيه دارند. از اين رو نبايد آن را موضوعي كهنه و خاتمه يافته يا كمرنگ و يا محدود به يك يا چند كشور و جامعه شمرد. آنچه بر شدت و گستره و اهميت چالش مي افزايد اين امر روشن است كه موضوع زن و خانواده و مباحث پيراموني آن، موضوعي ذهني و به تعبيري، كتابخانه اي و يا محدود به يك منطقه يا قشر نيست بلكه موضوعي جاري در همه عرصه هاي زندگي و جامعه مي باشد، چنان كه تفاوت نگاه، هر چند جزيي باشد تأثير مستقيمي بر خانه و جامعه مي گذارد.
آنچه در اين فرصت محدود مورد نظر است، نه پرداختن به هر آنچه در اين زمينه گفته شده و نه گزارش همه پرسش ها و شبهات و نقدهاست، نيز نه پاسخ تفصيلي به برخي شبهه ها، يا انتقاد از مقطع تاريخي خاص كه چرا فرصت بروز و گسترش شبهه افكني به وجود آمده است. هدف ارائه تصويري اجمالي و مستند از تازه ترين شبهه ها و پرسش هاست كه درون جامعه اسلامي ما، در مقطع زماني پنج سال اخير، در سطح مطبوعات مطرح شده و بيشتر از سوي كساني ابراز شده كه در متن جامعه و در كنار ارگان هاي تبليغي رشد يافته اند، ولي معلوم است گاه آگاهي لازم به موازين بديهي فقه و شريعت ندارند، يا پاي بندي به آن را لازم نمي دانند.
اين مرور گذرا، هم مي تواند ما را به ذهنيت موجود بخشي از افراد ـ كه دست كم در لايه هايي از جامعه به فرهيختگي شناخته مي شوند ـ آشنا كند و هم بيش از گذشته به چاره جويي كلي و منطقي بكشاند، نيز به صورت موردي و تفصيلي به وظيفه هدايتگري و پاسخگويي و دفاع عالمانه از احكام دين به ويژه اگر از مسلّمات و قطعيات باشد، وا دارد.
روشن است نه پرسش ها و شبهه ها منحصر در اين چالش ها است و نه بسياري از آنها نوپيداست، چنانكه زاييده يك فضاي سياسي يا فرهنگي خاص نمي باشد. پيش از بازگويي متن خرده گيري ها و شبهه ها و پرسش ها و نظريات، لازم است در باره اصل موضوع پرسشگري، پاسخگويي، شبهه شناسي و آسيب شناسي، نكاتي مورد توجه قرار گيرد. پس از طرح اشكالات و شبهات نيز پاره اي نكات در ارزيابي و پاسخ اجمالي آنها ارائه خواهد شد. از اين رو كتاب در سه بخش سامان مي يابد:
أ) نكات كلي در باب شبهه شناسي مسائل زنان؛
ب) گزيده اي از شبهه ها و پرسش ها و نظريه هاي موجود؛
ج) ارزيابي و پاسخگويي گذرا به گزيده يادشده.

فهرست:

اشاره
پيشگفته
بخش اول: كلياتي در باب شبهه شناسي مسائل زنان
1 ـ فقه، آوردگاه اختلاف نظرها و تبدّل آرا
2 ـ گشايش باب اجتهاد
3 ـ مخالفت با اجماع
4 ـ ابزار تكفير و ارتداد
5 ـ دخالت افراد بي صلاحيت يا كم صلاحيت
6 ـ اظهار نظر افراد باصلاحيت
موقعيت شناسي در افتاء
لزوم استقبال از نظرات و پژوهش هاي عالمانه
7 ـ ملاك مشروعيت قوانين و مقررات
واقعيت اعلام نظر شوراي نگهبان
8 ـ خاستگاه اختلافات و شبهه ها
لزوم تفكيك نظريه پردازي و پرسش، از شبهه
9 ـ زمينه و گستره پرسش هاو شبهه ها
10 ـ گزينش و هدف بازگويي پرسش ها و شبهه ها
هدف از بازگويي نمونه ها
بخش دوم: گزيده اي از نظريه ها، شبه ها و پرسش ها
الف) كلّيات
ب) فرهنگ و تاريخ
ج) حقوق زنان
د) خانواده و ازدواج
هـ) آزادي روابط زن و مرد
و) حجاب و پاكدامني
ز) فيلم و هنر
بخش سوم: ارزيابي كلّي و نقد گذرا
1 ـ اختلاف نظر فقيهانه
2 ـ نگاه عالمانه
3 ـ پرسش ها و خرده گيري هاي ناآگاهانه
4 ـ گزافه گويي جاهلانه
5 ـ تلاش هاي مغرضانه
6ـ عملكرد نادرست
7 ـ تأكيد بر احكام قطعي
الف) حجاب اسلامي
ب) روابط شرعي
ج) مرزهاي شرعي هنر
د) تفاوت هاي قطعي
هـ) تعقّل در كنار تعبّد
كتابنامه